Wist je dat wassen, douchen en koken vaak maar zo’n één procent van je totale watervoetafdruk bepaalt? Veel meer van je gebruik zit verscholen in de productie van spullen, voedsel en energie. Rick Hogeboom is universitair docent (UT) en directeur van de stichting Water Footprint Network, een organisatie die deze kennis inzichtelijk maakt voor burgers en samenwerkt met beleidsmakers en bedrijven om eerlijk en slim watergebruik te bevorderen. En dat is hard nodig, want om (verdere) schade aan ecosystemen, productieketens en sociaal welzijn te voorkomen is verandering in ons huidige waterverbruik onontbeerlijk.
Wil je jezelf introduceren?
Ik heb twee petten op. Allereerst ben ik universitair docent Multidisciplinair Waterbeheer aan de Universiteit Twente, waar ik onderzoek hoe we de zoetwaterbronnen op aarde gebruiken voor allerlei menselijke activiteiten. Daarnaast ben ik directeur van de stichting Water Footprint Network, een internationaal kenniscentrum op het gebied van water en een fantastisch platform voor wetenschapscommunicatie. Het Water Footprint Network helpt bedrijven, overheden en wetenschappers om samen te werken met als doel eerlijk en slim watergebruik te bevorderen. Ook ontwikkelen we bewustzijnscampagnes voor consumenten.
Waarom is het volgens jou belangrijk de samenleving te betrekken bij onderzoek?
Water is essentieel voor al het leven op aarde. We kunnen nog geen dag zonder. De gemiddelde consument denkt bij een watervoetafdruk vaak als eerste aan wassen, douchen en koken, maar wist je dat zulk huishoudelijk gebruik maar één procent van je totale watervoetafdruk bepaalt?
Veruit het meeste water—zo’n 4.000 liter per dag!—is nodig voor de productie van voedsel, energie en spullen. Van sinaasappels en smartphones tot broeken en benzine, zonder water zouden ze er niet zijn. Al dat indirecte watergebruik is alleen veelal onzichtbaar. Het zit verstopt in de productie van al die spullen en producten die we van over de hele wereld importeren. Maar juist dáár ontstaan de problemen. We gebruiken namelijk veel teveel water. Over de hele wereld gaan daardoor ecosystemen kapot, valt economische productie stil, en nemen sociale spanningen over water toe.
Als wetenschapper kan ik dit allemaal wel analyseren en in kaart brengen, maar ik kan die wijdverbreide waterproblemen niet zelf oplossen. Daar hebben we echt de volle inzet van allerlei partijen bij nodig. In mijn wetenschapscommunicatie spreek ik daarom iedere groep in de samenleving aan die het maar wil horen. Ik overleg met bedrijven en boeren hoe ze hun watervoetafdruk kunnen verkleinen, ik informeer overheden hoe we beschikbaar water eerlijker kunnen verdelen terwijl we ook rekeninghouden met water voor de natuur. En de consument? Die spreek ik aan op zijn of haar consumptiepatronen. Je kunt je watervoetafdruk bijvoorbeeld verkleinen door minder dierlijke producten kopen, want die kosten heel veel water, of langer met kleding en spullen te doen. Op de website van Water Footprint Network vind je ook een aantal interactieve tools die je inzicht helpen geven in je eigen watervoetafdruk.
Hoe beschrijf je jouw wetenschapscommunicatiepraktijk?
Mijn dubbele rol als wetenschapper en aanspreekpunt voor praktijkpartners is wat mij betreft een perfecte combinatie voor succesvolle wetenschapscommunicatie. Het brengt me in de unieke positie waarbij ik wetenschappelijke inzichten niet alleen zelf kan vergaren, maar deze ook door kan geven aan belangrijke spelers in de praktijk.
Een mooi voorbeeld is een paper dat ik een paar jaar geleden schreef over de rol van Nederlandse banken en pensioenfondsen in het veroorzaken van mondiale waterproblemen. We vroegen ons af: in hoeverre financieren zij (en daarmee indirect wíjzelf, via ons spaar- en pensioengeld!) waterslurpende en watervervuilende bedrijven en projecten? De resultaten schetsten een somber beeld: financiële instellingen hebben nog een lange weg te gaan voor ze waterduurzaam zijn.
Via het Water Footprint Network hebben we onze studie nadrukkelijk onder de aandacht gebracht, wat onder andere leidde tot samenwerkingen tussen de universiteit, het netwerk en financiële instellingen ter verbetering. Mede hierdoor is de financiële sector zich bewuster van zijn verantwoordelijkheden. En vanwege de expertise die ik in deze samenwerkingen heb opgedaan, schrijf ik via het netwerk nu zelf ook mee aan internationale standaarden voor wetenschappelijk onderbouwd waterbeleid voor financiële instellingen.
De verbinding die het netwerk maakt tussen wetenschap en praktijk zorgt dus echt voor een enorme hefboom op ons wetenschappelijke werk. Het delen van kennis met allerlei maatschappelijke spelers zie ik als een belangrijke vorm van wetenschapscommunicatie. Het gaat verder dan alleen het aanspreken van de consument of het algemeen publiek. En dat moet ook, want de wereldwijde problemen met water zijn wezenlijk groot. Gelukkig zie ik dat we zelfs met ons kleine team toch een behoorlijke maatschappelijke impact kunnen sorteren.
Je eigen watervoedafdruk berekenen?
De Universiteit Twente en het Water Footprint Network ontwikkelen samen verschillende online tools die consumenten helpen inzicht te krijgen in hun watergebruik. Benieuwd wat jouw watervoetafdruk is? Bezoek de site en reken het uit via de calculator.
Wil je meer weten over dit onderwerp? Rick heeft laatst een mini-college opgenomen voor de Universiteit van Nederland. Je kunt de video hier bekijken.